Θεμελειώδεις Αρχές Διαλεκτικού Υλισμού

Η μπροσούρα αυτή γράφτηκε από τους  Alan Woods και Rob Sewell και κυκλοφόρησε αρχικά στην Βρετανία τον Μάιο του 1983 για την επέτειο των 100 χρόνων από τον θάνατο του Καρλ Μαρξ. Σήμερα παρουσιάζουμε και στα Ελληνικά το κείμενο (ελάχιστα τροποποιημένο) για να τιμήσουμε την επέτειο των 100 χρόνων από το θάνατο του Φρίντριχ Ένγκελς.

Ο Μαρξισμός ή Επιστημονικός Σοσιαλισμός είναι το όνομα που δόθηκε στο σύνολο των ιδεών, τις οποίες επεξεργάστηκαν ο Καρλ Μαρξ (1818-1883) και ο Φρίντριχ Ένγκελς (1820-1895). Στο σύνολό τους, αυτές οι ιδέες έδωσαν μια πλήρως επεξεργασμένη θεωρητική βάση στον αγώνα της εργατικής τάξης να πετύχει μια ανώτερη ποιότητα ανθρώπινης κοινωνίας: της σοσιαλιστικής.

Όσο και αν οι συλλήψεις του Μαρξισμού αναπτύσσονται και εμπλουτίζονται από την ιστορική εμπειρία της ίδιας της εργατικής τάξης, οι βασικές του ιδέες παραμένουν ατράνταχτες, παρέχοντας μια στέρεα βάση στο σημερινό εργατικό κίνημα. Ούτε κατά τη διάρκεια της ζωής του Μαρξ ή του Ένγκελς, αλλά ούτε και μετά από αυτούς, δεν εμφανίστηκαν ανώτερες, πιο αληθινές ή πιο επιστημονικές θεωρίες που να εξηγούν την κίνηση της κοινωνίας και το ρόλο της εργατικής τάξης μέσα σε αυτή. Συνεπώς η γνώση του Μαρξισμού δίνει τα θεωρητικά εφόδια στο προλεταριάτο για να εκπληρώσει το τεράστιο ιστορικό καθήκον του; τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.

Αυτό το γεγονός εξηγεί τις συνεχείς και δηλητηριώδεις επιθέσεις που εξαπολύθηκαν ενάντια στις απόψεις του Μαρξισμού, από αυτούς που υπερασπίζονται το υπάρχον κοινωνικό καθεστώς: από τους αστούς μέχρι τους Σοσιαλδημοκράτες διαφόρων αποχρώσεων και από τους παπάδες μέχρι τους πανεπιστημιακούς καθηγητές. Η ύπαρξη των επιθέσεων αυτών καθώς και το γεγονός ότι αυτές ανανεώνονται συνεχώς, σε πείσμα εκείνων που ισχυρίζονται ότι τελικά έχουν απαλλαχτεί από το Μαρξισμό, μπορούμε να συμπεράνουμε δύο πράγματα:

Πρώτον, ότι οι υπερασπιστές του καπιταλισμού αναγνωρίζουν στο Μαρξισμό την πιο επικίνδυνη πρόκληση προς το σύστημα τους και συνεπώς έμμεσα τον αναγνωρίζουν, παρ' όλες τις προσπάθειες τους να τον «αναιρέσουν». Δεύτερον, οι θεωρίες των Μαρξ - Ένγκελς, αντί να εξαφανίζονται κάτω από τον σωρό των ψεμάτων και τις κατάφωρες διαστρεβλώσεις, παραμένουν πόλος έλξης, ειδικά για τα πρωτοπόρο στρώματα του εργατικού κινήματος, καθώς όλο και περισσότεροι εργάτες, κάτω από τα αδιέξοδα της καπιταλιστικής κρίσης, τείνουν να ανακαλύψουν το πραγματικό νόημα των δυνάμεων που διαμορφώνουν τη ζωή τους, έτσι ώστε να γίνουν ικανοί να τις επηρεάσουν συνειδητά και να καθορίσουν τις ίδιες τους τις τύχες.

Οι θεωρίες του μαρξισμού παρέχουν μια σοβαρή κατανόηση, ένα νήμα το οποίο είναι ικανό να οδηγήσει μέσα από τον συγχυσμένο λαβύρινθο των γεγονότων, μέσα από τις πολυσύνθετες διαδικασίες της κοινωνίας, της οικονομίας, της πάλης των τάξεων, της πολιτικής. Οπλισμένοι με αυτό το όπλο, οι εργαζόμενοι μπορούν να κόψουν το γόρδιο δεσμό που τους δένει με το μεγαλύτερο εμπόδιο στο δρόμο τους για την ανάπτυξη της τάξης τους: την άγνοια.

Για να διατηρήσουν αυτό το εμπόδιο, οι πληρωμένοι αντιπρόσωποι της άρχουσας τάξης παλεύουν με λύσσα να δυσφημήσουν τον Μαρξισμό στα μάτια της εργατικής τάξης. Καθήκον κάθε πρωτοπόρου εργάτη και νέου είναι να κάνει κτήμα του τις θεωρίες του Μαρξ και του Ένγκελς, σαν μια ουσιαστική προϋπόθεση για την κατάκτηση της κοινωνίας από τους εργαζόμενους.

Βέβαια υπάρχουν εμπόδια στο μονοπάτι της εργατικής πάλης για θεωρία και κατανόηση. Εκείνοι που είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται για πολλές ώρες στο εργοστάσιο, που δεν είχαν το προνόμιο μιας αξιοπρεπούς μόρφωσης και που συνεπώς τους λείπει η συνήθεια του διαβάσματος, έχουν τεράστια δυσκολία στο να αφομοιώσουν μερικές από τις πιο σύνθετες ιδέες, ειδικά στην αρχή. Αλλά πρέπει να τονιστεί ότι, ο Μαρξ και ο Ένγκελς έγραψαν για τους εργάτες και όχι για τους «έξυπνους» φοιτητές ή τους μικροαστούς. «Κάθε αρχή είναι δύσκολη», ανεξάρτητα για πια επιστήμη μιλάμε. Ο Μαρξισμός είναι μια επιστήμη και αυτό δημιουργεί μεγάλες απαιτήσεις σε κάθε πρωτάρη. Αλλά κάθε εργάτης που .είναι ενεργός στα συνδικάτα, γνωρίζει ότι τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς θυσίες.

Αυτή η μπροσούρα απευθύνεται στους πρωτοπόρους αγωνιστές του Εργατικού Κινήματος και της νεολαίας. Στους δραστήριους εκείνους εργάτες και νεολαίους, που είναι αποφασισμένοι να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους, μόνο μία υπόσχεση μπορεί να δοθεί: από τη στιγμή που θα γίνει η πρώτη προσπάθεια να εξοικειωθούν με τις άγνωστες και νέες ιδέες, οι θεωρίες του Μαρξισμού θα αποδειχθούν ξεκάθαρες και απλές. Εν τούτοις -και αυτό θα πρέπει να τονιστεί- ο εργάτης που θα αποκτήσει, με υπομονετική προσπάθεια, μια βαθιά κατανόηση του Μαρξισμού, θα εξελιχθεί σε καλύτερο θεωρητικό από τους περισσότερους φοιτητές, ακριβώς επειδή θα είναι ικανός να συλλάβει τις ιδέες όχι απλά θεωρητικά, αλλά συγκεκριμένα, μια και θα εφαρμόζονται στην ίδια του την καθημερινή εμπειρία.

Όλες οι εκμεταλλεύτριες τάξεις προσπαθούν να δικαιολογήσουν την ταξική τους εξουσία με βάση την ηθική, παρουσιάζοντας τη σαν την ανώτερη και φυσιολογική μορφή της κοινωνικής ανάπτυξης, αποκρύπτοντας σκόπιμα το σύστημα της εκμετάλλευσης, μέσω της συγκάλυψης και της διαστρέβλωσης της αλήθειας. Η σύγχρονη αστική τάξη, μέσω των πληρωμένων καθηγητών και των υπαλλήλων της, έχει δημιουργήσει περίτεχνα μια τελείως νέα φιλοσοφία και ηθική, για να αιτιολογήσει την κυρίαρχη θέση της στην κοινωνία.

Η εργατική τάξη αντίθετα, δεν έχει κανένα υλικό συμφέρον να διαστρεβλώσει την αλήθεια, και βάζει στον εαυτό της το καθήκον της αποκάλυψης της πραγματικότητας του καπιταλισμού, έτσι ώστε συνειδητά να προετοιμαστεί για την απελευθέρωση της. Η εργατική τάξη δεν έχει σκοπό να κερδίσει κάτι για τον εαυτό της, αλλά στοχεύει στην ανατροπή του καπιταλισμού και μαζί με αυτόν στην εξαφάνιση των ταξικών διακρίσεων και προνομίων. Για να το κάνει αυτό, πρέπει να απορρίψει τις μεθόδους των καπιταλιστών και να αναζητήσει μια νέα μαρξιστική μέθοδο κατανόησης.

Η Μαρξιστική μέθοδος δίνει μια περισσότερο ολοκληρωμένη και συνολική εικόνα της κοινωνίας και της ζωής γενικότερα και καθαρίζει την ανθρώπινη και κοινωνική εξέλιξη από τα πέπλα του μυστικισμού. Η Μαρξιστική Φιλοσοφία εξηγεί πως η κινητήρια δύναμη της ιστορίας δεν είναι ούτε ο «υπεράνθρωπος», ούτε το υπερφυσικό, αλλά είναι αυτή η ίδια η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων (βιομηχανία, επιστήμη, τεχνολογία κ.λπ.). Σε τελευταία ανάλυση, είναι η οικονομία που καθορίζει τις συνθήκες της ζωής, τις συνθήκες και τη συνείδηση της ανθρωπότητας.

Κάθε νέα αναδιοργάνωση της κοινωνίας -δουλοκτητική κοινωνία, φεουδαρχία ή καπιταλισμός- προκάλεσε μια τεράστια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, που με τη σειρά τους έδωσε στον άνθρωπο μεγαλύτερες δυνάμεις πάνω στη φύση. Όταν ένα κοινωνικό σύστημα αποδεικνύεται ανίκανο να αναπτύξει αυτές τις δυνάμεις της παραγωγής, τότε η κοινωνία μπαίνει σε μια εποχή επανάστασης. Όμως, στην περίπτωση της αλλαγής από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, η διαδικασία αυτή δεν είναι αυτόματη, αλλά απαιτεί τη συνειδητή παρέμβαση της εργατικής τάξης για να φέρει σε πέρας αυτό το ιστορικό καθήκον.

Μόνο ο Μαρξισμός ήταν ικανός να αποκαλύψει τις αντιθέσεις του καπιταλισμού που έχουν σαν αποτέλεσμα την περιοδικότητα των κρίσεων και των ανακάμψεων. Ο καπιταλισμός έχει πλέον εκπληρώσει ολοκληρωτικά τον ιστορικό του ρόλο στην ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης της κοινωνίας. Εγκλωβισμένες από το εθνικό κράτος και την ατομική ιδιοκτησία, οι παραγωγικές δυνάμεις καταστρέφονται συστηματικά, μέσα από τη μαζική υπερπαραγωγή εμπορευμάτων και κεφαλαίου.

Όπως ο ίδιος ο Μαρξ εξήγησε, «Σ' αυτές τις κρίσεις ξεσπάει μια επιδημία, που σε προηγούμενες εποχές θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν παραλογισμός -η επιδημία της υπερπαραγωγής».

Η κοινωνία ξαφνικά βρίσκεται πίσω σε ένα καθεστώς νομισματικού βαρβαρισμού. Φαίνεται σαν κάποιος λιμός, ένας παγκόσμιος πόλεμος καταστροφής, να έχει σταματήσει την προμήθεια οποιουδήποτε μέσου συντήρησης. Η βιομηχανία και το εμπόριο φαίνεται να καταστρέφονται. Και γιατί; Επειδή υπάρχει πολύς πολιτισμός, πολλά μέσα συντήρησης, πολύ βιομηχανία, πολύ εμπόριο. Οι παραγωγικές δυνάμεις που έχει στη διάθεση της η κοινωνία, δεν μπορούν πλέον να βοηθήσουν στην παραπέρα ανάπτυξη των συνθηκών για την αύξηση της αστικής περιουσίας. Αντίθετα έχουν γίνει τόσο ισχυρές γι' αυτές τις συνθήκες στις οποίες είναι δεσμευμένες και συνεπώς μόλις ξεπεράσουν αυτά τα δεσμά, φέρνουν αταξία σε ολόκληρη την αστική τάξη, απειλώντας την ίδια την ύπαρξη της αστικής περιουσίας.

Αυτό το κείμενο δεν σκοπεύει να παρουσιάσει μια πλήρη έκθεση του Μαρξισμού, αλλά να βοηθήσει τον εργαζόμενο και τον νεολαίο μελετητή στην προσέγγιση του θέματος, δίνοντας του ένα πρόχειρο κείμενο μερικών βασικών ιδεών, μαζί με μια βιβλιογραφία με την οποία θα μπορέσει να συνεχίσει τη μελέτη του, Ο Μαρξ και Ένγκελς έγραφαν κυρίως μικρές, σύντομες μπροσούρες και περιληπτικές επεξηγηματικές εργασίες, με σκοπό οι θεωρίες τους να απλωθούν μέσα στην εργατική τάξη. Αυτές είναι οι εργασίες που δίνουν τη βάση της βιβλιογραφίας.

Η μελέτη του Μαρξισμού χωρίζεται σε τρία βασικά κεφάλαια, που αντιστοιχούν γενικά στη φιλοσοφία, στην ιστορία της εξέλιξης της κοινωνίας -τον ιστορικό υλισμό- και στην οικονομική θεωρία της Αξίας. Αυτά είναι τα περίφημα «τρία συστατικά μέρη του Μαρξισμού» για τα οποία έγραφε ο Λένιν.

                                                         Alan Wood & Rob Sewell, 18 Φεβρουαρίου 1983

Για τη Ελληνική Έκδοση

Μαρξιστική Τάση

Μετάφραση – Επιμέλεια

Θανάσης Ολύμπιος

                                                                    

Το δίλημμα είναι: ελεγχόμενο ή ανεξέλεγκτο Grexit

Η παραμονή στο ευρώ δεν είναι βιώσιμη. Η έξοδος της Ελλάδος από το ευρώ είναι νομοτελειακή και δυστυχώς την «βλέπουμε» και την περιγράφουμε οικονομολογόντας από το 2010. Από τότε αντιλαμβανόμαστε ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν και τα αίτια της χρεοκοπίας μας δεν αίρονται. Από τότε παρακολουθούμε -δυστυχώντας καθημερινά- μια αναμενόμενη καταστροφή. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των κυβερνώντων και των ευρωπαϊστών η οικονομία έχει νομοτέλειες.

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι οι οικονομίες της ευρωζώνης αποκλίνουν αντί να συγκλίνουν όπως ήταν το αρχικό σχέδιο. Όλα τα υπόλοιπα που συμβαίνουν τοπικά στις χώρες τις ευρωζώνης είναι συμπτώματα της πάθησης. Αντί να θεωρηθεί και να επιχειρηθεί η επίλυση του, η διάφορα αυτή θεωρείται πλεονέκτημα για κάποιους οι οποίοι αρνούνται να το αποποιηθούν. Αυτό καθιστά την €Ζ μη βιώσιμη μεσοπρόθεσμα. Κάποιοι θα φύγουν εμπρός και κάποιοι άλλοι θα μείνουν πίσω.

 Στην Ελλάδα η είσοδος στο ευρώ έγινε οριακά -σε σχέση με τα στατιστικά στοιχεία- και από τότε δανειζόμασταν και υπερδανειστήκαμε γιατί δεν μπορούμε να παράγουμε και αναγκαζόμαστε να εισάγουμε λόγω του ακριβού ευρώ το οποίο κάνει φθηνότερη την εισαγωγή από την παραγωγή. Η απώλεια της παραγωγικής βάσης επεκτάθηκε στα εργοστάσιά μας και στις μεγάλες βιομηχανίες των 80s οι οποίες μετακόμισαν σε χώρες εκτός ευρώ στα βόρεια σύνορά μας. Το εμπορικό έλλειμμα κατέληξε θηριώδες. Σταδιακά, ενώ καταστρέφονταν η οικονομία από το ευρώ, το δημόσιο έγινε ο μοναδικός εργοδότης. Δίπλα στο εμπορικό έλλειμμα μπήκε και το δημοσιονομικό. Χωρίς παραγωγή και μόνο με κατανάλωση προϊόντων εισαγωγής οδηγηθήκαμε στην χρεοκοπία την οποία απλώς αναβάλουμε μέσα από πακέτα διάσωσης.

Σήμερα πια η παραμονή δεν αποτελεί επιλογή μας και η έξοδος είναι ήδη σχέδιο ορισμένων εκ των εταίρων μας. Χρειάστηκε να μας το αποκαλύψει Βαρουφάκης κόντρα στα λαϊκιστικά ΜΜΕ συνεχίζουν να δαιμονοποιούν το σενάριο και κάθε τέτοιου είδους σκέψη.

Οι ξένοι όμως ξέρουν ότι η έξοδος είναι νομοτελειακή και πιέζουν για να συμβεί ώστε να πάψουν να χρηματοδοτούν την παραμονή μας. Κανείς δεν πιέζει για να αλλάξει η Ευρώπη ούτε η καταστροφή της Ελλάδος συγκινεί κάποιον. Εκείνο που μας κρατά στο ευρώ είναι ότι δεχόμαστε τα πολύ σκληρά μέτρα που μας επιβάλουν -κατάλογο με φρικαλεότητες τα χαρακτήρισε το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel- και τα πληρώνουμε για να μένουμε.

Παλαιότερα πληρώσαμε με παραγωγική δραστηριότητα, με λουκέτα, με κατεστραμμένες ζωές, με αυτοκτονίες με ύφεση, με περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, με τον τουρισμό, με αυξήσεις στα τρόφιμα και στο ΦΠΑ και συνεχείς περικοπές γενικότερα. Όσο πληρώνουμε, τόσο εμείς όσο και οι ευρωπαίοι προσποιούμαστε ότι μπορεί να γίνει βιώσιμη η παραμονή μας, όμως το πρόβλημα επανεμφανίζεται κάθε φορά που αυτή η παραμονή χρειάζεται χρηματοδότηση. Το ερώτημα της παραμονής τίθεται ξανά και ξανά και κάθε φορά η Ελλάδα έχει όλο και λιγότερους συμμάχους.

Πλέον όλοι τους όμως έχουν σχέδιο για Grexit εκτός από εμάς. Η πρόβα έγινε με αφορμή το δημοψήφισμα. Αυτή είναι η τελευταία διάσωση! Την επόμενη φορά θα μας βγάλουν από το ευρώ όταν είναι έτοιμοι όλοι αυτοί εκεί έξω. Εμείς εδώ έχουμε ευθύνη να προετοιμαστεί η χώρα. Στην Ελλάδα όμως μαστιζόμαστε από μια πνευματικά ανάπηρη ίσως και καθυστερημένη ελληνική αστική τάξη που αποτυγχάνει να δει ότι πια έχει εμπρός της δυο μοναδικές επιλογές: Ένα ανεξέλεγκτο πολιτικά και οικονομικά ή ένα ελεγχόμενο Grexit!

Προηγουμένως:

·         Απέτυχε να μετατρέψει το ευρώ σε πλεονέκτημα. Απέτυχε να πράξει κατάλληλους ανθρώπους να διαχειριστούν με σοβαρότητα και προοπτική τα καλά χρόνια τα όποια σπατάλησε βολοδέρνοντας ανάμεσα σε Καραμανλήδες και Παπανδρέου και τους ανθρώπους τους.

·         Απέτυχε να δει ότι το ευρώ παράγει και καταστροφή εκτός των οποίων θετικών στοιχείων. Παρά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας (κλιματολογικά, πολιτισμικά, γεωγραφικά) απέτυχε να προσανατολίσει την ελληνική οικονομία εντός του ευρώ σε νέες κατευθύνσεις και να δημιουργήσει επενδυτικές ευκαιρίες και προοπτικές ανάπτυξης και δημιουργίας.

·         Αποδέχτηκε την καταστροφή ως εκσυγχρονισμό και εξευρωπαϊσμό και κάλυψε τις δημιουργούμενες ανάγκες με δανεισμό. Τέλος μετέβαλλε το κράτος σε μοναδικό εργοδότη και δημιουργό ανάπτυξης.

·         Απέτυχε να διαβλέψει την κρίση να προετοιμάσει την χώρα.

·         Απέτυχε να δει τα αίτια της και απάντησε σε αυτή με αυξήσεις δαπανών. Με αυτή την τραγική επιλογή πίστευε ότι θα υπάρξει αύξηση της κατανάλωσης και αντίστροφη της κρίσης. Αυτή αποτέλεσε την μοναδική απάντηση στην κρίση που δόθηκε.

·         Απέτυχε να διαβλέψει την κατάληξη του Α και του Β Μνημονίου και την καταστροφή που θα δημιουργούσαν.

·         Αποδέχτηκε την καταστροφή ως εκσυγχρονισμό και εξευρωπαϊσμό.

·         Απέτυχε να δημιουργήσει εθνικό σχέδιο για να αντιπαραβάλει στους δανειστές.

·         Απέτυχε να δημιουργήσει εθνικό σχέδιο εάν όλα τα υπόλοιπα αποτύχουν

·         Απέτυχε να παράξει πρόσωπα και δομές που θα μπορούσαν να επεξεργαστούν συγκροτημένα θεσμικά και συλλογικά κάτι εναλλακτικό η ένα σχέδιο Β για παν ενδεχόμενο.

·         Αποτυγχάνει να δει την διαφαινόμενη αποτυχία και του τριτου μνημονίου.

·         Αποτυγχάνει να δει ότι έχει ορίζοντα μόλις λίγων μηνών πριν το Grexit. Η κατάσταση είναι τόσο τραγική που μόλις πριν 6 μήνες εκλέξαμε μια νέα κυβέρνηση η οποία πήγε ξανά σε διαπραγματεύσεις και χωρίς εναλλακτικό σχέδιο. Παρόλο που η Ελλάδα πλήρωσε ακριβά αυτή την έλλειψη η παράγωγη σχεδίου εξόδου συνεχίζει να δαιμονοποιείται λες και είμαστε στο 2010.

·         Η ελληνική κοινωνία και η άρχουσα τάξη και οι πολιτικοί σε ανώτατο πολιτειακό επίπεδο αποτυγχάνουν να δουν το Νεο εθνικό νόμισμα ως μέσο για να πάμε να δουλέψουμε και να προκόψουμε αλλά και ως μέσο για να αποκοπούν οι τεμπελχανάδες και τα παράσιτα που θέλουν να τους ταΐζουν οι Ευρωπαίοι. Στην Ελλάδα αυτή η πιθανότητα αποκαλείται αρμαγεδόνας και εφιάλτης της εξόδου από το ευρώ.

Σήμερα η παραμονή στο ευρώ χρειάζεται εκ νέου χρηματοδότηση. Οι Ευρωπαίοι πολίτες βαρέθηκαν να μας πληρώνουν. H κοινή γνώμη των χωρών αυτών και τα κοινοβούλια τους έχουν κουραστεί μαζί μας. Πρέπει να φύγουμε και να πάμε επιτέλους να δουλέψουμε όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό. Γι’ αυτούς τους λόγους είναι εθνική ανάγκη να υπάρξει σχέδιο εξόδου και τυχόν έλλειψή του την ώρα της κρίσης θα ισοδυναμεί με εθνική μειοδοσία.

Πηγή: papaioannou-giannis.net

Goldman Sachs: Γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί απλά να τυπώσει δραχμές

Tην εκτίμηση ότι η συμφωνία μεταξύ της ζώνης του ευρώ και της Ελλάδας αποκαλύπτει μια λογική αντίδραση και επαληθεύει το βασικό σενάριο της Goldman Sachs για την ανεύρεση μιας αμοιβαίας αποδεκτής λύσης διατυπώνουν οι αναλυτές του επενδυτικού οίκου σε ανάλυση που έδωσαν σήμερα Δευτέρα στη δημοσιότητα.

Στην ανάλυση που τιτλοφορείται «Γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί απλά να τυπώσει δραχμές» (Why Greece Can’t Just Print Drachmas) σημειώνεται πως εν μέσω επιδείνωσης της μακροοικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα, οι κίνδυνοι ατυχήματος παραμένουν. Ακόμη, αναλύεται το γιατί είναι σχεδόν αδύνατο για την Ελλάδα να εκδώσει ένα βιώσιμο νέο νόμισμα, αλλά και το γιατί ενδεχόμενη πτώχευση δεν θα οδηγήσει σε διαγραφή χρεών.

Ειδικότερα, η Goldman Sachs εκφράζει την άποψη πως το κόστος της κατάρρευσης των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και στους διεθνείς δανειστές της είναι υψηλό και για τις δύο πλευρές, αλλά κυρίως ιδιαίτερα υψηλό για την Ελλάδα.

«Το ισχυρό αντικίνητρο μιας τέτοιας κατάρρευσης αυξάνει την πιθανότητα ότι μπορεί τελικά να επιτευχθεί συμφωνία για τη συνέχιση της ελληνικής χρηματοδότησης», σημειώνει η GS και προσθέτει πως στην πράξη η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει είτε να συμφωνήσει σχετικά με τους όρους ενός προγράμματος που θα της επιτρέψει να παραμείνει φερέγγυα ή να διακινδυνεύσουν μια χρεοκοπία, η οποία θα οδηγήσει στην εκτόξευση της παροχής ρευστότητας ELA στις ελληνικές τράπεζες με τελικό επακόλουθο τη διακοπή της λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος.

«Λογικά, η ελληνική κυβέρνηση επιλέγει τη λύση που θα ήταν η λιγότερο δαπανηρή για την οικονομία και τη χώρα συνολικά και αυτή η λογική επιλογή είναι σημαντική, καθώς αποκαλύπτει τη λειτουργία της αντίδρασης των Ελλήνων αξιωματούχων», σημειώνει η GS, προσθέτοντας πως αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι όλοι οι κίνδυνοι για την Ελλάδα έχουν μειωθεί.

Η επενδυτική τράπεζα αναφέρεται στη δόση του Μαρτίου προς το ΔΝΤ και στις υποχρεώσεις που αναλώνουν τα ταμειακά αποθέματα της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά και στην επιδείνωση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού και στις ενδείξεις οικονομικής επιβράδυνσης. «Ο συνδυασμός των προαναφερθέντων παραγόντων δείχνει ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί χρηματοδότηση αρκετά επειγόντως, ίσως ακόμη και τον Μάρτιο. Και ότι οι όροι είναι πιθανό να είναι πιο σκληροί», σημειώνεται στη σχετική έκθεση. Κατά τους αναλυτές της τράπεζας «η πιθανότητα ενός ατυχήματος είναι ακόμα εκεί».

 Οι επιπλοκές του Grexit

Αναλύοντας ζητήματα που σχετίζονται με την ευρύτερη σεναριολογία γύρω από το Grexit η Goldman Sachs αναφέρει αρχικά πως η μετάβαση από το ευρώ σε ένα νέο εθνικό νόμισμα δεν είναι απλή υπόθεση ούτε για την Ελλάδα ούτε για την Ευρώπη.

Αναφερόμενοι στο ενδεχόμενο διαγραφής μεγάλου μέρους του χρέους μετά από ένα Grexit οι αναλυτές της τράπεζας καθιστούν σαφές ότι αυτό δεν ισχύσει. Εστιάζοντας στη διάρθρωση του ελληνικού χρέους σημειώνουν πως αποτελείται από διμερή διακρατικά δάνεια, δάνεια του EFSF και του ΔΝΤ που η αδυναμία πληρωμής τους «δεν συνεπάγεται την αυτόματη διαγραφή». Επιπλέον, σημειώνουν πως περίπου το ήμισυ των εμπορεύσιμων ομολόγων της Ελλάδας ύψους 66 δισ. ευρώ είναι σε αλλοδαπό δίκαιο, ως αποτέλεσμα του PSI.

Συνολικά, οι αναλυτές της τράπεζας σημειώνουν πως η αδυναμία της χώρας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της δεν θα οδηγούσε σε μια χρεοκοπία και διαγραφή μέρους του χρέους, αλλά αντί αυτού οι υποχρεώσεις πιθανότατα θα έτρεχαν σε καθεστώς υπερημερίας και θα έπρεπε να εξοφληθούν πριν η Ελλάδα εξέλθει εκ νέου στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι δε δαπανηρές αντιδικίες θα μπορούσαν πιθανότατα να μειώσουν δραστικά τη ροή χρηματοδότησης σε ευρώ τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας.

«Υπάρχει βέβαια η πιθανότητα μιας αμοιβαίας συμφωνίας σχετικά με τη διαγραφή ενός σημαντικού μέρους του ελληνικού χρέους μετά από μια έξοδο. Αλλά ότι η εθελοντική αναδιάρθρωση του χρέους του επίσημου τομέα θα απαιτήσει παραχωρήσεις από την ελληνική πλευρά», τονίζεται στην έκθεση και αναφέρεται πως  αυτό κατά πάσα πιθανότητα θα περιελάμβανε ένα νέο μνημόνιο και ένα πρόγραμμα «αποκατάστασης». Πάντως, τονίζεται πως μια τέτοια συναινετική συμφωνία θα απαιτούσε χρόνο κατά τον οποίο η ελληνική οικονομία θα βρισκόταν υπό σοβαρές πιέσεις.

Απομόνωση  από τις διεθνείς αγορές

Η Goldman Sachs σημειώνει πως λόγω των προαναφερόμενων υποχρεώσεων η Ελλάδα θα απομονωνόταν από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Αυτό θα ίσχυε για το Ελληνικό Δημόσιο, αλλά πιθανότατα οι επιπτώσεις θα άγγιζαν και τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα, καθώς οι Έλληνες εξαγωγείς και εισαγωγείς δεν θα είναι σε θέση να στηρίζονται σε πιστωτικές επιστολές που τους παρέχονται από τα ελληνικά ιδρύματα. «Σε μια τέτοια περίπτωση, το ελληνικό εμπόριο θα καταρρεύσει», αναφέρει η έκθεση.

Η επενδυτική τράπεζα αναφέρει πως εάν εισαχθεί ένα νέο ελληνικό νόμισμα, πιθανότατα αυτό θα έχει πολύ περιορισμένη μετατρεψιμότητα σε ευρώ εκτός Ελλάδας και θα ήταν απλά ένα μέσο εσωτερικών συναλλαγών.  Αλλά αυτό δεν είναι μια λύση ισορροπίας, καθώς σε μια τέτοια περίπτωση, θα ήταν δύσκολο να πεισθούν ακόμη και οι Έλληνες να κατέχουν δραχμές.

Με απλά λόγια, ενώ οι εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα, οι συνταξιούχοι και οι φορείς παροχής κρατικών προμηθειών θα επέτρεπε να πληρωθούν σε δραχμές και να καταβάλουν ένα μέρος των φορολογικών τους υποχρεώσεων στο νέο νόμισμα, δεν θα ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσουν το εν λόγω νόμισμα για να αγοράσουν εισαγόμενα αγαθά. Τα εξαγόμενα εμπορεύματα θα γίνουν επίσης πολύ ακριβά για να αγοραστούν σε δραχμές, καθώς θα αντιστοιχούν σε σκληρό νόμισμα απαιτήσεων. Αυτό κατά την GS θα είχε ως αποτέλεσμα ακόμη και πάροχοι εγχώριων υπηρεσιών (οδηγοί ταξί, κομμωτές κλπ) να αποφύγουν την είσπραξη πληρωμών σε δραχμές, αν είναι δυνατόν. Σε ένα τέτοιο σενάριο η δραχμή θα διαπραγματεύεται με τεράστια έκπτωση έναντι του ευρώ με την ελληνική  οικονομία να παραμείνει σε μεγάλο βαθμό ευρώ- εξαρτημένη (euro-ised), αλλά χωρίς φυσική πηγή του ευρώ-ρευστότητας (Euro-liquidity).

Εν κατακλείδι η GS σημειώνει πως θα ήταν πολύ δύσκολο για την Ελλάδα να δημιουργήσει ένα βιώσιμο νέο νόμισμα μονομερώς. Πέρα από τις επιπλοκές της ίδιας της εκτύπωσης, μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατάρρευση των διεθνών συναλλαγών και του εμπορίου στην Ελλάδα (τόσο για την κυβέρνηση όσο και τον ιδιωτικό τομέα), να εκθέσει τη χώρα σε κινδύνους έναντι προσφυγών και να προκαλέσει μια σημαντική αποσταθεροποίηση του τραπεζικό σύστημα. Η μόνη λειτουργία ενός τέτοιου νέου νομίσματος θα είναι να «φορολογεί» τμήμα του πληθυσμού που δεν θα είχε πρόσβαση σε σκληρό νόμισμα. Αλλά ο φόρος αυτός, προσθέτει η GS, δεν θα οδηγούσε σε μια φυσική αύξηση των κρατικών απαιτήσεων, καθώς η οικονομία (τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική οικονομία) θα συρρικνωνόταν μέσα  σε ένα φαύλο κύκλο.

Το αποτέλεσμα ισορροπίας μιας τέτοιας κατάστασης θα ήταν μια βαθιά ύφεση που θα βοηθούσε ωστόσο στην οικοδόμηση πλεονασμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, παρά τη μείωση της εξαγωγικής δραστηριότητας. Υπό αυτές τις συνθήκες θα μπορούσε να αποκατασταθεί η φυσική ροή του σκληρού νομίσματος (ευρώ), βοηθώντας τις ελληνικές αρχές να αρχίσουν εκ νέου την κάλυψη των αναγκών εξωτερικής χρηματοδότησης.

«Αυτή είναι μια πολύ θεωρητική άσκηση. Δεν νομίζουμε ότι μια τέτοια έκβαση είναι ούτε επιθυμητή ούτε εφικτή, για τη σημερινή ελληνική ηγεσία. Αντ 'αυτού, η άσκηση αυτή έχει ως στόχο να καταδείξει τα ισχυρά αντικίνητρα για τη μονομερή χρεοκοπία και την εισαγωγή νέου νομίσματος από την ελληνική πλευρά», αναφέρει καταλήγοντας η GS.

Πηγή: in.gr

Μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να τυπώσει χρήμα μέσω του ELA;

Όλο το άρθρο του κ. Γιάνη Βαρουφάκη:

          Η απλή απάντηση είναι όχι.

Κάπου εδώ όμως τα πράγματα περιπλέκονται καθώς η Τράπεζα της Ελλάδος όντως έχει τη δυνατότητα όχι να τυπώσει χρήμα αλλά να παρέχει πίστη (υπό την μορφή ηλεκτρονικού χρήματος) στις εμπορικές τράπεζες.

Επειδή η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα κάθε προεκλογικής εκστρατείας, ας δώσουμε λίγη προσοχή στο τι ισχύει με το ELA και στην δυνατότητα των εθνικών κεντρικών τραπεζών που απαρτίζουν στο σύστημα της ΕΚΤ να δημιουργούν πίστη.

Σε όλο τον κόσμο, όταν μια τράπεζα έχει έλλειψη ρευστού χρήματος, το δανείζεται από την κεντρική τράπεζα δίνοντας της ως ενέχυρο-εχέγγυο κάποια περιουσιακά της στοιχεία. Αυτά τα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να έχουν κάποια αξία για να τα δεχθεί η κεντρική τράπεζα. Άλλο είναι να της προσφερθούν ομόλογα του γερμανικού δημοσίου κι άλλο ένα κόκκινο δάνειο μιας εταιρείας που πτώχευσε και το οποίο δεν εξυπηρετείται. Όταν μια τράπεζα δεν διαθέτει καλής ποιότητας ενέχυρα-εχέγγυα έχει ουσιαστικά πτωχεύσει.

Σε σοβαρές πολιτείες, όπως οι ΗΠΑ, σε αυτή την περίπτωση τράπεζας που ξέμεινε από «καλά χαρτιά», το κράτος παρεμβαίνει, επιστρέφει τις καταθέσεις στους καταθέτες, στέλνει στα σπίτια τους χωρίς μια δεκάρα τους διευθυντές της τράπεζας και του μετόχους-δανειστές της, και είτε την κλείνει είτε την συγχωνεύει με άλλη τράπεζα είτε την εξυγειαίνει πουλώντας την αργότερα σε νέους ιδιοκτήτες. Η Ευρωζώνη δυστυχώς δεν συγκαταλέγεται στις σοβαρές πολιτείες.

Όταν μια τράπεζα ξεμείνει από «καλά χαρτιά» τότε η ΕΚΤ αρνείται να την δανείσει και την παραπέμπει στην εθνική κεντρική τράπεζα που δεν είναι τίποτα άλλο από το τοπικό κατάστημα της ΕΚΤ στην χώρα – την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) στην προκείμενη περίπτωση. Τεχνικά αυτό ονομάζεται παραπομπή στο πρόγραμμα ELA (Emergency Liquidity Assistance – Επείγουσα Παροχή Ρευστότητας) της εθνικής κεντρικής τράπεζας. Είναι σαν η ΕΚΤ να νίπτει τας χείρας της αφήνοντας την ΤτΕ να αποδεχθεί ό,τι παλιόχαρτο της προσφέρει η εμπορική τράπεζα με αντάλλαγμα την ρευστότητα που απαιτεί η τράπεζα για να λειτουργήσει.

Με άλλα λόγια, αντί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στην ρίζα του, όπως γίνεται στις ΗΠΑ, στην Βρετανία κλπ, στην Ευρωζώνη σπρώχνουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί του ELA και κάνουμε ότι δεν το βλέπουμε.

Πως παράσχει ρευστότητα στην εμπορική τράπεζα η ΤτΕ;

Κάθε εμπορική τράπεζα διαθέτει έναν αποθεματικό λογαριασμό στην ΤτΕ. Αν η ΤτΕ δεχθεί τα χαρτιά που της δίνει η τράπεζα ως ενέχυρο-εχέγγυο π.χ. για το ποσό των 100 εκ ευρώ, τότε ξάφνου στον αποθεματικό λογαριασμό της εν λόγω τράπεζας εμφανίζονται, ως δια μαγείας, 100 εκ ευρώ. Η εμπορική τράπεζα τότε μπορεί άμεσα, μέσω ηλεκτρονικής μεταφοράς, να μεταφέρει αυτά τα χρήματα σε λογαριασμούς τρίτων: πελατών της, δανειστών της ιδίας, του κράτους (στην περίπτωση που η τράπεζα αγοράζει έντοκα γραμμάτια του κράτους, δηλαδή που δανείζει η ίδια το κράτος).

Είναι προφανές ότι η ΤτΕ δεν έχει την δυνατότητα να τυπώνει χρήμα άλλα έχει δυνατότητα να αυξάνει την ρευστότητα των τραπεζών στις δύσκολες στιγμές που η ΕΚΤ τις θεωρεί πτωχευμένες. Κάπως έτσι χρόνια τώρα διατηρούνται σε μια κατάσταση νεκροζώντανη πολλές από τις τράπεζες της Ευρωζώνης – συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών.

Γιατί δεν μπορεί η ΤτΕ να δημιουργήσει χρήμα με το οποίο να λυθεί το πρόβλημα του ελληνικού χρέους;

Το πρόβλημα με το κράτος μας είναι ότι είναι πτωχευμένο.

Ποτέ μια πτώχευση δεν μπορεί να ξεπεραστεί με δανεικά. Το σύστημα ELA απλά επιτρέπει στις πτωχευμένες τράπεζες που δεν μπορεί να διασώσει ένα πτωχευμένο δημόσιο να δανειστούν από την ΤτΕ με ενέχυρα που δεν αξίζουν πολλά. Πράγματι, το δημόσιο μπορεί να κάνει και εκείνο χρήση του ELA, εκδίδοντας έντοκα ομόλογα τα οποία πουλάει στις τράπεζες οι οποίες τα δίνουν στην ΤτΕ (στο πλαίσιο του ELA) με αποτέλεσμα το κράτος να δανείζεται έμμεσα, μέσω του ELA, για να πληρώσει κάποιους λογαριασμούς του. Όμως πρόκειται για δανεισμό, για πίστη. Όχι για τύπωμα χρήματος το οποίο αποσβαίνει χρέη. Νέα χρέη προστίθενται στα παλαιότερα. Απλά το κράτος κερδίζει λίγο χρόνο με αντίτιμο την ακόμα βαθύτερη πτώχευσή του. Να γιατί το ELA δεν δίνει στο κράτος την δυνατότητα να τυπώνει χρήμα σαν να ήταν νομισματικά ανεξάρτητο.

Τα όρια του ELA.

Μπορεί η ΤτΕ να παρέχει όση πίστη θέλει στις τράπεζες της χώρας; Αν είναι έτσι, γιατί να μην συνεχίζουν να δανείζονται κράτος και τράπεζες στο διηνεκές κι ας φτάσει τα πολλά τρις η πίστη που παράγει ο ELA; Ο λόγος είναι ότι η ΕΚΤ επιβλέπει τον ELA κάθε χώρας και δύναται, με δύο-τρίτα πλειοψηφία του Διοικητικού της Συμβουλίου, να κόψει τον ELA μιας εθνικής κεντρικής τράπεζας.

Ο μηχανισμός του ELA πρωτοχρησιμοποιήθηκε στην Ιρλανδία τότε που κατέρρευσαν οι τράπεζες της χώρας και η ΕΚΤ τις παρέπεμψε στον ELA. Περί τα 70 δις ευρώ δανείστηκαν από την Κεντρική Τράπεζα της Ιρλανδίας οι ιρλανδικές τράπεζες στην περίοδο που επιτελείτο η εγκληματική μεταφορά ιδιωτικών ζημιών στους ώμους των αθώων ιρλανδών πολιτών. Λίγο αργότερα, εδώ στην Ελλάδα, η πτώχευση τραπεζών και δημοσίου εξανάγκασαν την ΕΚΤ να κάνει τα στραβά μάτια σε δανεισμό περί τα 100 δις των τραπεζών από το ELA της ΤτΕ.

Τον Οκτώβριο του 2013 τα διάφορα Μνημονιακά δάνεια είχαν καταφέρει να περάσουν όλες τις τραπεζικές ζημίες στους ώμους των πολιτών. Έτσι η ΕΚΤ έκρινε ότι οι τράπεζες είναι πλέον «υγιείς» και τα χαρτιά τους είναι καλά. Οπότε σταμάτησε να τις παραπέμπει στον ELA τα δάνεια του οποίου σιγά-σιγά αντικαταστήθηκαν από δάνεια της ΕΚΤ. Έτσι ο ELA έπαψε να χρησιμοποιείται και η ΕΚΤ ένιωσε «άνετα» να βάλει κανόνες και όρια – βλ. εδώ για την επίσημη ιστοσελίδα της ΕΚΤ.

Για δανεισμό μιας τράπεζας άνω των 500 εκ ευρώ, η ΤτΕ είναι αναγκασμένη να πληροφορεί την ΕΚΤ όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Στην περίπτωση του ο δανεισμός από το ELA τραπεζών μιας χώρας ξεπεράσει τα 2 δις το ΔΣ της ΕΚΤ πρέπει να ενημερωθεί και επιφυλάσσεται να θέσει ανώτατο όριο στην πίστη που παρέχει η ΤτΕ στις εμπορικές τράπεζες.

Προφανώς οι κανόνες αυτοί είναι εύπλαστοι. Όπως το 2010-11 στην περίπτωση της Ιρλανδίας αρχικά και της Ελλάδας αργότερα παραμερίστηκαν όσο χρειαζόταν, κάτι ανάλογο θα ξαναγίνει, αν χρειατεί, όσο διαρκεί μια διαπραγμάτευση Ελλάδας-ΕΕ. Έτσι λειτουργεί η Ευρώπη…

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το ELA δεν είναι λύση για τα δεινά της χώρας. Δεν επιτρέπει στο κράτος να τυπώσει χρήμα αν και παρέχει ρευστότητα υπό την μορφή νέου χρέους στις εμπορικές τράπεζες και, έμμεσα, στο κράτος.

Σε δύσκολες μεταβατικές περιόδους, το πρόγραμμα ELA δίνει κάποιες ανάσες στις χώρες της Ευρωζώνης. Για αυτό θα χρησιμοποιηθεί κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων μιας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με τους ευρωπαίους εταίρους μας ώστε να εξασφαλίσει στην Ευρώπη ικανό χρόνο για την εξεύρεση εφαρμόσιμης, μόνιμης λύσης στο «ελληνικό πρόβλημα».